Interview Han Dolman
Interview Beate Völker

Han Dolman, sinds 1 november directeur van NWO-NIOZ:

'De oceanen spelen een sleutelrol in het klimaat'

 

Wat was een hoogtepunt in uw loopbaan tot nu toe en wat betekent deze nieuwe stap voor u?

Mijn loopbaan laat een vrij constante lijn zien. Ik heb altijd gewerkt op het grensvlak van geologie en biologie, de laatste twintig jaar bij de VU.
Een van de leukste dingen aan de universiteit vond ik altijd de dynamiek die ontstaat doordat er steeds weer nieuwe jonge mensen rondlopen. Gelukkig heeft het NIOZ ook veel promovendi, postdocs en masterstudenten, dus die dynamiek blijft in mijn leven. De overstap naar het NIOZ betekent voor mij wel dat ik mijn loopbaan als academisch onderzoeker min of meer afsluit. Dat boek gaat dicht. Ik zal het wel missen, maar na zo veel jaar is het goed om eens iets anders te gaan doen.

Wat trekt u aan in het NIOZ?

Het NIOZ is een mooi instituut met een lange geschiedenis. Er wordt topwetenschap gedaan, mogelijk gemaakt door een vloot van zeer gespecialiseerde onderzoeksschepen. Die combinatie vind ik interessant. Ik zet me graag in voor goede onderzoeksinfrastructuur. In mijn vorig leven als ecohydroloog ging het dan om grootschalige monitoringsystemen, nu gaat het om boten. Die moeten aangeschaft en onderhouden worden en een ervan is bedoeld om de hele wereld over te varen. Dat is al met al schrikbarend duur. Het lukt alleen met een langetermijnvisie, een breed gedragen besef van het belang van die schepen én veel geduld. Daar wil ik wel aan mee bouwen.

Wat brengt u mee?

Ik ben gewend om bruggen te slaan, bijvoorbeeld tussen geologie, biologie en klimaat. En verder houd ik ervan om jonge talenten te stimuleren, ze de ruimte te geven om zichzelf te ontwikkelen.

Wat zijn uw eerste indrukken?

Het valt me op dat het NIOZ een heel hechte gemeenschap is. Ik ervaar het werkelijk als een warm bad, vergeleken bij de jungle van een grote universiteit.

Wat wilt u met het NIOZ bereiken?

Ik zou graag willen dat het NIOZ voor de oceanen dezelfde rol krijgt als het KNMI voor weer en klimaat: een expertisecentrum dat het grote belang van kennis over de zee bij een breed publiek onder de aandacht brengt. De oceanen spelen een sleutelrol in het klimaat. Zij vangen het grootste deel van de opwarming van de aarde op en absorberen meer dan 90 procent van de broeikasgassen die de mens uitstoot. Hoe weerbaar zijn de ecosystemen in de oceanen? Kunnen we de zee inzetten om nog meer CO₂ te op te nemen en daardoor de effecten van klimaatverandering dempen? Hoe kunnen we windmolenparken op zee bouwen en toch de natuur voldoende beschermen? Is deep sea mining een optie, het winnen van zeldzame mineralen uit de bodem van de zee? Dat zijn allemaal urgente vragen die we alleen kunnen beantwoorden na grondig onderzoek van de zee. Ik wil dat graag uitdragen.

Hoe gaat u samenwerken met de universiteiten?

Ik zou graag zien dat het NIOZ in dialoog met de universiteiten een regierol neemt bij het maken van langetermijnplannen voor al het zeeonderzoek in Nederland. Zo kunnen we elkaar aanvullen. Als gespecialiseerd onderzoeksinstituut kunnen wij dingen die voor universitaire groepen lastig zijn, zoals expedities organiseren. Ook daarin wil ik samen optrekken met de universiteiten en bijvoorbeeld data met hen delen.

Wat maakt het zeeonderzoek nú actueel?

Het klimaat is natuurlijk zeer actueel en daarmee ook het zeeonderzoek. Vandaag nog heb ik online een verhaal gehouden tijdens de klimaatconferentie in Glasgow. Ik besprak ook daar dat er nog veel meer kennis en monitoring nodig is van de zee in relatie tot het klimaat en biodiversiteit. Het NIOZ kan daaraan een substantiële bijdrage leveren. Internationaal gezien zijn we een kleine maar serieus genomen speler, met eigen niches zoals de voedselhuishouding op de Waddenzee, CO₂-opname door de oceaan en het ‘lezen’ van geologische archieven om daaruit kennis te destilleren over het klimaat in een ver verleden.

Welk thema uit het wetenschapsbeleid spreekt u aan?

Ik vind diversiteit en inclusiviteit heel belangrijke thema's. Bij het NIOZ is de onderkant van de pyramide rijk geschakeerd, maar het managementteam bestaat nog steeds alleen uit mannen. Blijkbaar zijn er een paar plafonds daartussen. Daar zal ik zeker aandacht voor hebben. Vaak stokt het op zaken als secundaire arbeidsvoorwaarden, zoals de mogelijkheid van deeltijdwerk, kinderopvang en verlofregelingen. Aan dat soort voorwaarden valt wel iets te doen.

Kan NWO-I iets doen om het afnemend vertrouwen in de wetenschap te herstellen?

Niet alleen NWO-I maar heel NWO kan, nee moet iets doen om het vertrouwen in de wetenschap te herstellen. Als wetenschappers zijn wij geneigd te zeggen: "Dit zijn de feiten. Snap je het niet? Dan zal ik het nog een keer uitleggen".
Maar mensen die die feiten ontkennen, zoals klimaatontkenners en antivaxers, zitten op een heel andere golflengte. Die bereik je niet met zo'n standaardverhaal.  Die mensen moeten we op een heel andere manier benaderen dan we nu gewend zijn. Hoe, dat weet ik ook nog niet. Maar ik denk dat NWO er heel hard over na moet denken.

Wie is Han Dolman? Prof. dr. Han Dolman is opgeleid als bioloog en fysisch geograaf en was tot zijn benoeming bij het NIOZ hoogleraar ecohydrologie aan de VU. Eerder was hij ook al verbonden aan twee onderzoeksinstituten: acht jaar aan Alterra in Wageningen en vier jaar aan het Britse Centre for Ecology and Hydrology. Dolman onderzoekt onder meer de CO2-kringloop in de biosfeer en is een vooraanstaande speler in de klimaatwetenschappen. Zo is hij voorzitter van het Global Climate Observing System van de Verenigde Naties dat elke vijf jaar vaststelt welke klimaatvariabelen er wereldwijd gemeten moeten worden. Over Han Dolman privé Han Dolman heeft Amersfoort als thuisbasis met zijn echtgenote en hond, een schapendoes. Drie of vier dagen per week bewoont hij een appartement op Texel; hij reist naar het vasteland als daar vergaderingen zijn. Dolman vindt sport in principe belangrijk, maar het komt er niet altijd van om dat in daden om te zetten. Tijdens de lockdown heeft Dolman een roeimachine aangeschaft. Op Texel verwacht hij veel tegen de wind in te fietsen. Verder houdt hij van lezen; hij is een groot fan van A.F.T. van der Heijden.

Naar boven

Beate Völker, sinds 1 november directeur NSCR:

'De samenleving staat nu zo op scherp dat mensen zich agressief gaan gedragen'

 

Wat was een hoogtepunt in uw loopbaan tot nu toe en wat betekent deze nieuwe stap voor u?

Ik heb veel verschillende dingen gedaan, raakte steeds geprikkeld door nieuwe vragen en voelde dan de behoefte om de ramen open te gooien. De tijd die mij het meest inspireerde en waar ik het meeste heb geleerd was de periode begin jaren negentig toen ik promotieonderzoek deed naar sociale netwerken in de DDR en hoe die beïnvloed werden door de omwenteling van het communistische systeem. Later in mijn carrière kreeg ik nooit meer de kans om zó diep op iets te focussen. Ik ben blij met mijn nieuwe positie, vooral omdat het werkveld van het NSCR goed aansluit bij mijn eigen onderzoeksinteresse.

Wat trekt u aan in het NSCR?

Ik ben al lang een groot bewonderaar van het NSCR. Het heeft internationaal een waanzinnige reputatie. Bijzonder aan dit instituut is dat het verschillende disciplines combineert om criminologische vraagstukken te onderzoeken. Dat moet ook, want criminaliteit is een wicked problem, een moeilijk ontwarbare kluwen. Als je alleen aan één touwtje trekt, krijg je een nog ergere knoop. Je moet altijd aan verschillende touwtjes tegelijk trekken om een probleem te ontrafelen.
Ook bijzonder is dat het NSCR veel maatschappelijke partners heeft, zoals stichtingen voor slachtoffers van criminaliteit, de politie, de reclassering en de politiek. Dat maakt het tot een spil tussen wetenschap en samenleving.

Wat zijn uw eerste indrukken?

Het NSCR is een levendig instituut en de onderzoekers zetten zich enorm in. Er wordt met weinig middelen heel veel gedaan. Er zijn veel jonge onderzoekers met geweldige ideeën! Fantastisch dat ik me voor deze mensen mag inzetten.

Wat brengt u mee?

Ik heb zelf bewust veel sprongen gemaakt: van Duitsland naar Nederland, van psychologie naar sociologie, van Amsterdam naar Utrecht. Daardoor kan ik mij goed verplaatsen in verschillende perspectieven en heb ik geleerd om bruggen te bouwen tussen disciplines en personen.

Wat wilt u met het NSCR bereiken?

Ik denk graag in termen van actuele vraagstukken waaraan het NSCR een bijdrage kan leveren. Bijvoorbeeld cybercrime, misdaden tegenover het milieu en de natuur, of preventie van criminaliteit. Ik wil ook graag nieuwe disciplines bij het NSCR betrekken die kunnen helpen deze vragen helderder te krijgen. Bijvoorbeeld artificiële intelligentie, wiskunde, ecologie, duurzaamheidsstudies of complexiteitswetenschappen. Ideeën heb ik genoeg; we zullen moeten kijken wat mogelijk is. De omgeving van het NSCR moet de focus kunnen zien, maar ik zal zeker niet snijden in de diversiteit binnen het instituut. Ik denk dat die nodig is om zo’n complex probleem als criminaliteit te benaderen. Wel zal ik duidelijk maken wat de samenhang is, de eenheid in de verscheidenheid.

Hoe gaat u samenwerken met universiteiten?

Ik heb als opdracht meegekregen dat ik de nationale rol van het NSCR moet versterken, dus daar ga ik mee aan de slag. Ik zal een rondje maken langs alle criminologie-opleidingen en departementen aan de Nederlandse universiteiten, in kaart brengen wat er gaande is in Nederland en het NSCR in die landkaart positioneren. Alleen door samen te werken kunnen we vraagstukken goed aanpakken en nationaal en internationaal zichtbaar zijn.

Wat maakt het onderzoek van het NSCR nú actueel?

De coronacrisis waar we in zitten verdiept de maatschappelijke scheidslijnen. Verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden, tussen ouderen en jongeren, mensen met en zonder kinderen of mensen met en zonder migratieachtergrond worden uitvergroot. En er komen nieuwe tegenstellingen bij, met name die tussen gevaccineerden en ongevaccineerden. De samenleving staat nu zozeer op scherp, dat mensen geneigd zijn tot agressief gedrag. Denk aan de rellen in Urk en Den Bosch of de Duitse benzinepompmedewerker die werd doodgeschoten toen hij een klant vroeg zijn mondkapje op te zetten. Dit soort agressie gaat vooraf aan crimineel gedrag. Het is heel zorgelijk als die scheidslijnen almaar dieper worden en kennelijk hebben we weinig repertoire om ermee om te gaan. Dat raakt in mijn visie aan criminaliteit. Ik zie agressief en crimineel gedrag vooral als een gevolg van falende sociale cohesie. Dus hoe je voorkomt dat bevolkingsgroepen steeds verder uit elkaar drijven, vind ik zeker een actuele vraag die het NSCR kan onderzoeken. 

Welk thema uit het wetenschapsbeleid spreekt u aan?

Ik herken mij zeer in de behoefte om academici anders te waarderen. De laatste vijftien jaar zijn er alleen maar extra taken bij gekomen, naast de eis dat je hoogwaardig onderzoek doet en onderwijs geeft. Je moet een manager zijn, een ondernemer die zijn eigen financiering regelt, aan valorisatie doen, in de krant staan. En je wordt haast continu op waarde geschat door je leidinggevende en je peers. Dat is allemaal te veel. Niemand kan in alles excelleren en dat is ook helemaal niet nodig. Excelleer in één of twee dingen en blijf voor de rest boven een ondergrens.

Kan NWO-I iets doen om het afnemend vertrouwen in de wetenschap te herstellen?

Het Rathenau Instituut heeft niet zo lang geleden uitgezocht dat het vertrouwen in de wetenschap in Nederland gemiddeld relatief hoog is. Alleen heeft de coronacrisis ook hier de scheidslijn verdiept tussen degenen die wél en degenen die niet op de wetenschap vertrouwen. Ik denk dat NWO-I er het beste aan doet om de instituten te ondersteunen en hun zichtbaarheid te vergroten. Dat zijn immers de ambassadeurs van de wetenschap.

Wie is Beate Völker? Prof. dr. Beate Völker werd geboren in het stadje Bensheim, tussen Frankfurt en Heidelberg. Ze studeerde psychologie in Heidelberg en promoveerde in de sociologie aan de Universiteit Utrecht. Tot haar benoeming bij het NSCR was ze hoogleraar 'Stedelijk leven en sociale netwerken' en voorzitter van het Departement Sociale Geografie aan de Universiteit Utrecht. Daarvoor leidde ze een onderzoeksgroep aan de UvA. Völker heeft een indrukwekkende staat van dienst als wetenschapper. Haar speciale interesse gaat uit naar sociale cohesie, bijvoorbeeld in de vorm van vriendschapsnetwerken. Over Beate Völker privé Beate Völker (1963) woont in Utrecht. Ze heeft twee dochters, van wie er één nog thuis woont. In haar vrije tijd zingt ze graag mezzosopraan. Binnenkort speelt ze de rol van Polly in de Brecht-opera 'De Dreigroschenoper' in een kleinkunsttheater in Amsterdam. Ze is een culturele omnivoor die houdt van literatuur, theater, muziek en beeldende kunst. Daarnaast gaat ze graag bergwandelen, hardlopen en skiën. Dat ze geknipt is voor haar nieuwe baan blijkt ook uit haar enthousiasme voor de Duitse rockband 'Element Of Crime'.

Tekst: Mariette Huisjes
Nieuwsbrief Inside NWO-I, december 2021